इयत्ता 5 वी स्कॉलरशिप परीक्षासाठी महत्वाचे मराठी शब्दार्थ :
चाई - एका वेलीचे नाव, बुरांडी - एका फुलाचे नाव, पानसाबरी - निवडुंग, पहाळी - पावसाची सर, गडदीक - डोंगरातील कपार, पडघम - एक चामडीचे वाद्य, चर्म - चामडी, टपोरे - मोठे, भरडणे - धान्य जाडसर दळणे, कोसळणे - वेगाने आणि जोरात पडणे, जल - पाणी, अंगण - घरापुढची मोकळी जागा, धरती - जमीन, धरतीचे रंध्र - जमिनीवरील मातीचे बारीक कण, कडबा - ज्वारी, बाजरीची कणसे कापून घेतल्यानंतर त्या रोपांचा उरलेला जनावरांसाठी खाण्यालायक भाग यालाच वैरण असेही म्हणतात, कडबाकुट्टी - कडब्याचे बारीक बारीक तुकडे करणारे यंत्र, चघळणे - खाण्याचा पदार्थ तोंडात घोळवणे, असंख्य - अगणित किंवा मोजता न येणारे, अभिनय - हावभाव करून मनातला भाव व्यक्त करणे, दैनिक - रोज प्रसिद्ध होणारे, मासिक - दर महिन्याला प्रसिद्ध होणारे, घुम्या, अबोल - कमी बोलणारा | सुसंवाद - चांगली चर्चा | हुतात्मा - देशासाठी बलिदान करणारी व्यक्ती | निबर - काढणीस आलेले पीक | कोपणे - रागावणे | तरफ - टेकू दिलेली लकडी फळी | नीरव - कसलाही आवाज नसलेले शांत वातावरण | माळरान - खडकाळ जमीन | गर्द - दाट | गुराखी - गुरे राखणारा | वसतिगृह - शिक्षणासाठी विद्यार्थ्यांना राहावयाचे ठिकाण | घमेले - लोखंड किंवा धातूची टोपली | आनंदचे शिखर - खूप खूप आनंद | बिलगणे - कवटाळणे, मिठी मारणे | विटका - रंग उडालेला, रंग फिका पडलेला | प्रचंड - खूप मोठा | उसळणे - जोराने वर येणे | गगनचुंबी - आकाशाला टेकणारा असा उंच, खूपच उंच | सुस्वर - गोड आवाज | शीड - होडीवर वारा भरण्याकरिता केलेले कापडचे साधन | डोलकाठी - होडीवरील शिडाची काठी | लचांड - अडचण, संकट, घोटाळ्यात घालणारे काम | सुगी - पिकांचा हंगाम | लगडणे - बहर येणे | खंडी - वीस मण म्हणजे एक खंडी | काकडणे - थंडीने अंग कापणे | डोकावणे - वाकून बघणे | गाभुळणे - पिकण्याच्या अवस्थेत येणे | प्रेरक - उत्तेजन, प्रोत्साहन देणारा | उंडारणे - मस्ती करणे, मनसोक्त उड्या मारणे | धुंडणे - शोधणे | कोवळे लूस - मऊ, टवटवीत | फाटणे - वितुष्ट येणे, दुरावा निर्माण होणे | माजघर - घराचा मध्यभाग | रेंगाळणे - घोटाळणे, मागे राहणे | पारदर्शक - प्रकाश पलीकडे जाऊ शकणारे | गिजबिज - न कळणारे | ट्राम - विजेवर चालणारी प्रवास गाडी | गुंतवळा - एकमेकांत गुरफटणे | पालवी - झाडास फुटलेली कोवळी पाने | गलका - एकाच वेळी अनेकजनांच्या बोलण्याने निर्माण झालेला गोंगाट |
बिनधास्त - कसलीही काळजी न करता | शिंकाळे - छताला टांगलेले दोरीचे जाळे ज्यात दही, दुधाची भांडी ठेवतात | बुट्टी - बांबूची टोपली | परस - घरामागची मोकळी जागा | धूळपेरणी - पाऊस पडण्यापूर्वी केलेली पेरणी | जाचक - त्रास देणारे | चातक - ढगातील पाणी पिऊन राहतो अशी समजूत असणारा एक पक्षी | आभूट - ढगाळ आकाश | मेघुट - ढग दाटून येणे | धुमारे - झाडाला फुटलेली नवी पालवी | सूर - सूरपारंबी या खेळातील काठी | बोरू - बांबूपासून तयार केलेली लेखेणी | मोहल्ला - गल्ली, शहराचा काही भाग | ईदगाह - मुस्लिमांचे प्रार्थनास्थळ | रोजा - सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत केलेला मुस्लिम धर्मातील उपवास | अभयारण्य - प्राणी किंवा पक्षांसाठी राखून ठेवलेला जंगलाचा भाग | लचका - शरीराचा तोडलेला मांसल भाग | कवडसा - छोट्या जागेतून येणारा सूर्यप्रकाश | निमूटपणे - गुपचूप, काहीही न बोलता | आर्त - व्याकूळ करणारी | तेजाब - एक तीव्र रसायन, आम्ल | विराणी - दु:खी गाणे | आत्मभान - स्वतःबद्दलची जाणीव | अळणी - मिठाशिवाय बनवलेले व चव नसलेले | कुतूहल - एखादी गोष्ट जाणून घेण्याची इच्छा | फुलोरा - फुलांचा बहर | मनमुरादपणे - मनसोक्तपणे | राईत - दाट झाडीत, बागेत | लकेर - गाण्याची तान | शेतसारा - शेतजमिनीवरील कर | जनआंदोलन - लोकांनी केलेले आंदोलन | सक्तमजुरी - अतिशय कष्टाचे काम | गडाचे खिंडार - किल्ल्याचा अरुंद रस्ता | वांकोल्या - प्रतिध्वनी | कापणे - हालणे, कंप पावणे, थरथरणे | भुकेकंगाल - भुकेलेले आणि पैसे नसलेले | अनवाणी - पायांत चपला वगैरे न घालता |
दुर्गम - जाण्यास कठीण | पाडा - आदिवासी वस्ती | दौड - पळण्याचे कसब | दांपत्य - पती व पत्नी | गहिरे नाते - दृढ, घट्ट नाते | नागली - नाचणी, एक प्रकारचे धान्य | वसाहत - राहण्याचे ठिकाण, वस्ती | उद्यमशील - उद्योगप्रिय | चिकन माती - चिकटपणा असलेली माती | जातं - धान्य दळण्याचे दगडाचे साधन | सोजी - ओलसर गहू दळून चाळलेले पीठ/रवा | शेला - अंगावर पांघरायचे भरजरी वस्त्र | नंदी - सजवलेला थोराड बैल | पाणवठा - पाणी साचवलेले एखादे सार्वजनिक ठिकाण | शिरगणती - मोजदाद | आरी - भुईमुगाची जमिनीवर पसरलेली वेल | वाव - हाताने मोजण्याचे माप | धाटं - ज्वारी-बाजरीचे कणीस कापून राहिलेला भाग | गारवेल - फुलांची एक वेल | मुंडासे - डोक्याला बांधायचे पागोटे | उसाचे बांधे - ऊसाच्या मोळ्या | दोरखंड - जाड दोर | अहिंसा - कोणालाही इजा न करणे | हठयोग - योगाचा एक प्रकार | पाले - फिरस्ती लोकांची तंबूप्रमाणे उभारलेली घरे | धुंडाळणे - शोधणे | खंजिरी - एक प्रकारचे वाद्य | युगायुगांच्या - खूप काळापासूनच्या, वेगवेगळ्या काळांतील | कटुता - कडवटपणा | उत्तुंग - खूपच उंच, भव्य | आखरं - अक्षरं | बेंदूर - बैलपोळा | फळकूट - लाकडी फळीचा तुकडा | फसगत - फसणे | भुलवणे - विसरणे | कांबट्या - बांबूच्या बारीक काड्या | ओढाळ - स्वच्छंदी, मनात येईल तसे फिरणारे | मोकाट - कोणतेही बंधन न पाळता, स्वैरपणे फिरणे | कुबट वास - कुजलेला वास | हालहवाल - वर्तमान, सद्य स्थिती | गावपांढरी - मूळ गाव | थट्टी - गुरे बांधण्याची जागा | छावण्या - तात्पुरते बांधलेले छप्पर | चोपनी - कणसे, जमीन बडवण्यासाठी वापरायचे जाड लाकूड | बेधुंदपणे - भान हरपून | आसमंतात - सभोवताली, चोहोबाजूंनी |
इयत्ता 5 वी स्कॉलरशिप परीक्षासाठी महत्वाचे समानार्थी शब्द :
ढग - मेघ, घन | वीज - चपला, विद्युत | जल - पाणी, उदक | धरती - धरणी, जमीन | सण - उत्सव | रस्ता - सडक, वाट | करडा - डबा | माड - नारळ | सांकव - तात्पुरता पूल | गोवारी - गुराखी | वाकण - वळण | केल्टं - पिल्लू | फासानं - वेगाने, जोरात | अलगत - हळुवार, हळूच | ओहोळ - लहान ओढा | स्तब्ध - शांत | नित्य - नियमित, रोज | परीवरर्तन - बदल | ध्वज - झेंडा | वंदन - नमस्कार, नमन | बेगमी - साठा | परतणे - माघारी फिरणे | हद्द - सीमा | सृष्टी - पृथ्वी, जग, निसर्ग | काळोख - अंधार | ऋण - कर्ज | पर्वा - काळजी, फिकीर | झिम्मड - गर्दी | सदावर्त - अन्नछत्र | गोजरं - सुंदर | चिंता - काळजी | अरुण - सूर्य, भास्कर | खुणावणे - खुणेने दाखवणे | निराळा - वेगळा | उनाड - खोडकर | अदभुत - आश्चर्यकारक | भान - आठवण, लक्ष | देह - शरीर | सानुला - लहान | संगे - सोबत, बरोबर | बिर्हाड - घर | सखा - मित्र | खट्टे मिठ्ठे - आंबटगोड | आगटी - शेकोटी | आरोप - आळ | विलंब - उशीर | नामवंत - नावाजलेले | संहार - विनाश | गुबगुबीत - बाळसेदार | राज्यघटना - संविधान | बेगमी - साठा | वात्सल्य - प्रेम, माया | नियंत्रण - ताबा, संयम | नवल - आश्चर्य | आरंभ - सुरुवात | गलका - गोंगाट | दंग - मग्न |
वावर - शेत, शिवार | बिनधास्त - बेफिकीर | वावर - वर्दळ, ये-जा | अधाशी - हावरा, खादाड | रुचकर - चवदार | बिछाना - अंथरूण | ऊब - उष्णता | उदंड - खूप, पुष्कळ | बरकत - भरभराट | आस - ओढ, इच्छा, अपेक्षा | कासावीस - व्याकूळ | नाखवा - तांडेल, नावाडी | शुभ्र - पांढरे | इवलीशी - लहानशी | आर्जव - विनंती | वाणी - | शक्ती - ताकद | दीन - गरीब | कुतूहल - उत्सुकता | युक्ती - कल्पना | स्वैर - मोकळेपणा | अंगुली - बोट | किताब - पदवी |
प्रतिकूल - कठीण | दबदबा - दरारा | दिलासा - धीर | कणखर - काटक, मजबूत | प्रचीती - अनुभव | कसूर - चूक | गंध - वास | तुळी - तुळई | दूम - पत्ता | सावचित्तानं - शांतपणे | निर्झर - झरा | सरशा - नीटनेटक्या, उत्तम | अलगत - हळुवार | आभाळ - | राघू - पोपट | घर - | वेल - लता | पाठबळ - समर्थन, पाठिंबा | न्यारी - वेगळी | निर्झर - झरा | वाकळ - गोधडी | फैनाबाज - सुरेख, सुबक | भान - जाणीव | हुरूप - उत्साह, जोम, जोश | कारागृह - तुरुंग | कृपा - दया, मेहरबानी | झणी, झडकरी - लवकर | तल्खली - तडाखा | बळीराजा - शेतकरी | जित्राबं - जनावरे | हेळसांड - दुर्लक्ष | संतोष - आनंद | कमळ - पंकज, सरोज | सौदामिनी - आकाशातील वीज | रात्र - रजनी, यामिनी, निशा | युद्ध - संग्राम, समर | फुल - सुमन, कुसुम, कुमुद | सूर्य - रवी, भास्कर, सविता, भानू, आदित्य, मित्र |
इयत्ता 5 वी स्कॉलरशिप परीक्षासाठी महत्वाचे विरुद्धार्थी शब्द :
सरळ x वाकडा | पुढे x मागे | शांत x अशांत | लांब x आखूड | लहान x मोठा | हसली x रडली | बोल x अबोल | कुसंवाद x सुसंवाद | हजर x गैरहजर | न्याय x अन्याय | अस्पष्ट x सुस्पष्ट | कुप्रसिद्ध x सुप्रसिद्ध | योग्य x अयोग्य | धीर x अधीर | शक्य x अशक्य | स्वस्थ x अस्वस्थ | प्रकाशित x अप्रकाशित | पारतंत्र्य x स्वातंत्र्य | कमी x अधिक | खरेपणा x खोटेपणा | प्रतिकूल x अनुकूल | न्याय x अन्याय | मान x अपमान | लक्ष x दुर्लक्ष | गोरगरीब x श्रीमंत | रोख x उधार | सुंदर x कुरूप | उद्योगी x आळशी | भरभर x सावकाश | सुपीक x नापीक | दुष्काळ x सुकाळ |
पाठाखाली दिलेले वाक्प्रचार :
इयत्ता 3 री
रोपावर बुरशी पडणे - रोपावर बुरशी वाढणे किंवा तयार होणे | कैरी पिवळी पडणे - कैरी पिकणे | आजारी पडणे - तब्येत बिघडणे | चेहरा पडणे - नाराज होणे किंवा दुखावणे | पाऊस पडणे - पावसाचे थेंब जमिनीवर कोसळणे | अलगत उचलणे - | एकटक पाहणे - | मोरपीस फिरवल्यासारखे वाटणे - | सुखावणे - | दंग असणे - | संकल्प करणे - निश्चय करणे, ठरवणे | घरदार सोडणे - कुटुंबियांपासून दूर राहणे | त्याग करणे - सोडून देणे | वनवास सोसणे - हालअपेष्टा सोसणे | झगडणे, झुंजणे - संघर्ष करणे, लढणे | कपाळावर हात मारणे - निराश होणे | कुजबुजणे - हळू बोलणे | कूच करणे - निघणे | युक्ती सफल होणे - | फस्त करणे - संपवणे | सामसूम होणे - शांतता पसरणे | अधीर होणे - उत्सुक होणे | तोबरा भरणे - तोंड भरून खाणे | शहारा येणे - अंगावर काटा येणे | ऋण काढणे - कर्ज काढणे | पसार होणे - अचानक निघून जाणे | गावे पायांखाली घालणे - सर्वत्र फिरणे | जीव तुटणे - | पळ काढणे - | पर्वा न करणे - | ठसा उमटणे - मनावर बिंबणे | थक्क होणे - नवल वाटणे, आश्चर्यचकित होणे | थरकाप उडणे - भीतीने अंग थरथर कापणे | हुज्जत घालणे - वाद घालणे | मनाला लागणे - वाईट वाटणे | मनात | घोळत राहणे - नेहमी आठवणीत राहणे | रवाना करणे - पाठवणे | खंत न बाळगणे - | हुरळून जाणे - | न डगमगणे - | भारावून जाणे - | चेहरा उतरणे - नाराज होणे | कपाळाला हात लावणे - | गाडग्यासारखे तोंड करणे - | झडप घालणे - दुसर्याच्या अंगावर उडी मारणे किंवा धावणे, वेगाने एखाद्याला पकडणे | ठेंगा दाखवणे - चिडवण्यासाठी एखाद्याला अंगठा दाखवणे | डोके वर काढणे - एखादा विचार, भावना मनात पुन्हा पुन्हा येणे | घाबरगुंडी उडणे - खूप घाबरणे | आकाश ठेंगणे वाटणे - खूप आनंद होणे | धूम पळणे - जोराने पळणे | बट्ट्याबोळ होणे - | पाय लटपटणे - | टाळाटाळ करणे - एखादी गोष्ट करायचे टाळणे | निरीक्षण करणे - | कुतूहल वाटणे - | अंगाला झोंबणे - |
इयत्ता 4 थी
चिंतेत पडणे - | अचंबा वाटणे - | गहिवरून येणे - | पोटतिडकीने बोलणे - | डोळे पाणावणे - | रक्ताचे पाणी करणे- | पोटात कावळे ओरडणे - खूप भूक लागणे | थंडीने कुडकुडणे - खूप थंडी वाजणे | पोटाशी धरणे - मायेने जवळ घेणे | मायेचा वर्षाव करणे - खूप प्रेम करणे | डोळा लागणे - झोप लागणे | झटत राहणे - सतत प्रयत्न करणे | अजगरासारखे पडून राहणे - | मांजरीच्या पायाचा - अजिबात आवाज होऊ न देता चालणारा | देहभान विसरणे - स्वतःची जाणीव विसरणे | आनंद उतू जाणे - खूप आनंद होणे | धुडकावून लावणे - स्पष्ट नकार देणे | मन लालचावणे - मनात लोभ निर्माण होणे | मनावर ताबा मिळवणे - मनातील विचारांवर नियंत्रण मिळवणे | गलबलून येणे - मन भरून येणे | चाहूल लागणे - कुणीतरी येण्याची जाणीव होणे | फन्ना उडवणे - खाऊन टाकणे | रुंजी घालणे - भोवती फिरणे | परोपकार करणे - | आधार देणे - | सुळकी मारणे - | कानोसा घेणे - कान देऊन लक्षपूर्वक ऐकणे | पसार होणे - निघून जाणे | रस असणे - रुची असणे, आवड असणे | असंतोष निर्माण होणे - चीड निर्माण होणे | कारावास ठोठावणे - तुरुंगवासाला पाठवणे | संकल्प करणे - एखादी गोष्ट करण्याचा निश्चय करणे | टिकाव लागणे - टिकणे | वीरगती प्राप्त होणे - देशासाठी लढताना मरण येणे | पोटात खड्डा पडणे - खूप भीती वाटणे | पोटात बाकबूक होणे - खूप घाबरणे | जीव भांड्यात पडणे - दिलासा मिळणे | ढसाढसा रडणे - खूप रडणे | नजर चुकवणे - | अस्वस्थ होणे - | बाळकडू मिळणे - | सुगावा लागणे - शोध लागणे | पाळत ठेवणे - | दीक्षा मिळणे - | निर्धार करणे - | भूमिगत होणे - |
इयत्ता 5 वी
पैशाला पाय फुटणे - | दिलासा मिळणे - | गराडा पडणे - | कणखर बनणे - | ओढाताण होणे - | नात्यातील वीण गहिरी असणे - | वणवण सहन करणे - | तत्पर असणे - तयार असणे | माग काढणे - शोध घेणे | पळ काढणे - निघून जाणे | दाह होणे - आग होणे | हाणून पाडणे - निष्फळ करणे, खोडून काढणे | सावध करणे - | पाण्याची दारं मोडणे - पाटाचा प्रवाह बदलणे | झेंडू फुटणे - भीतीपोटी तोंडाला फेस येणे | रात्रंदिवस घाम गाळणे - | धाबे दणाणणे - | पायाखालची जमीन हदरणे - | व्याकूळ होणे - कासावीस होणे | पलटी होणे - उलटणे | निपचीत पडणे - हालचाल न होता पडून राहणे | काळजात धस्स होणे - खूप घाबरणे | भेदरणे - भीतीने घाबरणे | हायसे वाटणे - समाधान वाटणे, संकटातून सुटल्यासारखे वाटणे | प्रसंगावधान राखणे - | मार्गी लावणे - | डोळे पाणावणे - | निरुत्तर होणे - उत्तर न सुचणे | तहान भूक हरपणे - तहान भूक विसरून जाणे | वाहवा होणे - स्तुती होणे | तोंडावर हसू फुटणे - हसू येणे | ऐटी मिरवणे - तोरा गाजवणे | हेवा करणे - मत्सर वाटणे | तोंडात बोट घालणे - नवल करणे | येरझारणे - येणे-जाणे | जोकला जाणे - तुलना होणे, गुणांची कदर होणे | तोंड देणे - परिस्थितीशी सामना करणे | तोंड फिरवणे - | तोंडघशी पडणे - | तोंडदेखले बोलणे - | तोंड चुकवणे - | तोंडचे पाणी पळणे - | तोंडात मारल्यासारखे होणे - | तोंडी लागणे - |
फेर धरणे - गोलगोल फिरणे | उत्तेजना देणे - प्रोत्साहन देणे | दवंडी पिटणे - राजाची, सरकारची आज्ञा, एखाद्या कार्यक्रमाचे जाहीर निमंत्रण सर्वांना ऐकू जाईल असे वाद्य वाजवून मोठ्या आवाजात सांगणे | खिंकाळणे - घोड्यासारखा मोठा आवाज काढणे | तोंड सुकणे - चेहरा निस्तेज होणे | आभाळाची कुर्हाड पडणे - पाऊस न पडल्यामुळे संकट येणे | आसमंतात घुमणे - | पटाईत असणे - | दणाणून सोडणे - |
पाठाखाली दिलेले समूहदर्शक शब्द :
इयत्ता 3 री
कडब्याची - पेंढी | लाकडाची - मोळी | पुस्तकांचा, वर्तमानपत्रांचा - गठ्ठा | मेथीची - जुडी | मुलांचा - गट, झुंड, घोळका | खेळाडूंचा - संघ | मुलांचे - टोळके | मुलांची - टोळी | पक्ष्यांचा - थवा | फुलांचा - गुच्छ, झुबका | चाव्यांचा - जुडगा | वाहनांचा - ताफा | द्रक्ष्यांचा - घोस | संत्र्यांचा - ढीग | हरणांचा - कळप | चपात्यांची, भाकर्यांची - चवड | धान्याच्या पोत्यांची - थप्पी | केळ्यांचा - घड, लोंगर | माणसांचा - जमाव | धान्याची - रास |
पाठाखाली आलेले शब्दांना जोडून येणारे शब्द :
इयत्ता 3 री
गमतीजमती, बारीकसारीक, जिकडेतिकडे, चढउतार, काटेकुटे, पालापाचोळा
इयत्ता 5 वी
दगडधोंडे, सगेसोयरे
इयत्ता 4 थी
आकडे__, हातपाय, आरडाओरडा, कावराबावरा,
इयत्ता 5 वी
खिडक्यादारे, सखेसोबती
पाठाखाली आलेले शुद्ध शब्द :
इयत्ता 3 री
मुग्धा, बक्षीस, आमंत्रण, खुर्ची, गोष्टी, प्रसंग, परिवर्तन, शब्दसंपत्ती, नित्यक्रम, निश्चय, संकल्प, प्रोत्साहन, कौतुक, वर्णन, मैत्रिणी, मनाविरुद्ध, कल्पना, प्रसिद्ध, हुतात्मा, त्याग, ज्योतीसम, स्वतंत्र, राष्ट्र, ध्वज, दिशा, देणेकरी, दीपमाळ, दैनिक,
पाठाखाली आलेल्या म्हणी :
इयत्ता 3 री
शेरास सव्वाशेर -
इयत्ता 5 वी
भिंतीलाही कान असतात -
पाठाखाली आलेले पिल्लूदर्शक शब्द :
इयत्ता 3 री
शेळीचे पिल्लू - कोकरू
पाठाखाली आलेले शब्दांचे वचन :
इयत्ता 4 थी
डबा - डबे | बैल - बैल | नदी - नद्या | डोळा - डोळे | दिवस - दिवस | पेढा - पेढे |
नाम :
इयत्ता 5 वी
शब्बीर खाली बसला | पाऊस कमी झाला | तो शाळेत येऊन सानेगुरुजींना म्हणाला | पाकिटात पैसे नव्हते | मुले बागेतील फळेफुले जपू लागली | कविता राऊतमुळे गावाला आनंद झाला
सर्वनाम :
इयत्ता 5 वी
त्याच्या बहिणीचे नाव सुमन आहे | तो तिला सुमा म्हणतो | ती त्याला दादा म्हणते | त्यांच्यात कधीच भांडणे होत नाहीत |
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा
आपल्या प्रतिक्रियेबद्दल धन्यवाद ! आम्ही लवकरात लवकर प्रतिक्रियेला उत्तर देण्याचा प्रयत्न करू