अलंकारिक शब्द

use find in page option from your browser to search

अंगठाछाप – निरक्षर मनुष्य

अंधेरनगरी – ताळतंत्र नसलेला कारभार

अंगावरचे बाळ – आईच्या अंगावर पिणारे बाळ

अंगठाबहाद्दूर – निरक्षर मनुष्य

अंडी पिल्ली – गुप्तगोष्ट

इंगित – मनातल्या भावना

इंद्रजाल – माया, मोहाचे जाळे

इजा बिजा तिजा – त्रिवार प्रयत्न

इडापीडा – सर्व प्रकारची दु:खे किंवा संकटे

इनमीन साडेतीन – फारच थोडी माणसे

ईडलिंबू – आडदांड मात्र निर्गुणी व्यक्ती

एकभुक्त – दिवसातून एकदाच जेवणारा

एकछत्री अंमल – एकाधिकारशाही

एकांडा शिलेदार – सर्व जबाबदारी आपल्यावर घेणारा

एका माळेचे मणी – सारख्या वृत्तीची माणसे

एरंडाचे गुर्‍हाळ – कंटाळवाणे लांबलचक भाषण

एरंडोली न्याय – मध्यम मार्गाने वागणे, तडजोड

ऐरावत – श्रेष्ठ व्यक्ती

ओझ्याचा बैल – लादलेले काम निमूटपणे करणारा

ओनामा – प्रारंभ

ओली आग – महापूर

ओली कूस – नुकतीच बाळंत झालेली

औट घटकेचे राज्य – थोडावेळ टिकणारे राज्य

अकबरी प्रथा – चांगली प्रथा

अकरावा रुद्र – अतिशय तापट स्वभावाची व्यक्ती

अक्कलशून्य – बेअक्कल व्यक्ती

अकलेचा कांदा – मूर्ख मनुष्य

अक्काबाईचा फेरा – एकदम दारिद्र्याची अवस्था येणे

अगडबंब – अवाढव्य शरीराची व्यक्ती

अग्निदिव्य – ध्येयप्राप्तीसाठी भोगाव्या लागणार्‍या यातना

अजागळ – निरुपयोगी व्यक्ती, कर्तृत्वशून्य मनुष्य

अजातशत्रू – शत्रू नसलेला, सर्वांचा मित्र

अजापुत्र – ज्याला कोणी वाली नाही असा

अटकेपार झेंडा – एखाद्या कार्यात गाठलेली यशाची परिसीमा

अठराविश्वे दारिद्र्य – अत्यंत दारिद्र्य अवस्था

अठरा धान्याचे – निरनिराळ्या गोष्टींचे मिश्रण, कडबोळे

अडणीवरचा शंख – उच्च पदावरील अपात्र व्यक्ती

अडेलतट्टू – अत्यंत हट्टी, आपलाच हेका चालविणारा

अर्धचंद्र – गचांडी देणे, काढून घेणे

अनुचित – अयोग्य

अनागोंदी कारभार – ताळतंत्र नसलेला कारभार

अनेक कोटीसार – अतिधनवान व्यक्ती

अभिजात – उच्च दर्जाचा

अभिवृद्धी – उत्कर्ष, भरभराट

अमरपट्टा – आश्वासन, खात्री

अरण्यपंडित – नको तिथे पांडित्य दाखविणारा

अरण्यरुदन – मोठ्याने केलेला दुर्लक्षित आक्रोश, निरुपयोगी कृत्य

अलकानगरी – अतिशय समृद्ध नगर

अलबत्या-गलबत्या – कोणीतरी क्षुल्लक माणूस

अल्लाची गाय – निरुपद्रवी व्यक्ती

अव्वाच्या सव्वा – आहे त्यापेक्षा जास्त सांगण्याची वृत्ती

अवकाळी – अवेळी

अवदसा – संकट, भांडखोर स्त्री, वाईट स्थिती होईल अशी बुद्धी

अष्टपैलू – अनेक बाबतीत प्रवीण असलेली व्यक्ती, सर्वगुणसंपन्न

अस्थिपंजर – अत्यंत काटकुळी व्यक्ती

अस्तनीतील निखारा – घरभेदी, पदरी असलेला कपटी, धोकेबाज

अस्मानी-सुलतानी – एकदाच आलेली नैसर्गिक व मानवनिर्मित संकटे

अळवावरचे पाणी – क्षणभंगुर गोष्ट

अक्षरशत्रू – ज्याला अक्षर ओळख नाही असा, निरक्षर

आंधळाकारभार – अंदाधुंदीचा कारभार

आंधळ्याची काठी – आंधळ्या व्यक्तीला आधार देणारा

आंधळ्याची माळ – अंधश्रद्धेने वागणार्‍या मूर्ख लोकांची चौकडी

आकाशाची कुर्‍हाड – निसर्गाने अकस्मात आणलेले भयंकर संकट

आखाडसासरा – पोकळ पाटीलकी करणारा

आग्यावेताळ – अत्यंत रागीट मनुष्य

आनंदीबाई – दुष्ट, पाताळयंत्री स्त्री

आंबट द्राक्ष – मिळण्यास कठीण असलेल्या गोष्टीला नावे ठेवणे

आयव्यय – जमा-खर्च

आयुष्याची शिदोरी – जीवनभर पुरणारी गोष्ट, आयुष्याची मर्यादा

आळशावर गंगा – एखादे कार्य न करता झालेला लाभ

उंटाचे पिल्लू – क्षुल्लक दिसणारी मात्र नुकसानकारक गोष्ट

उंटावरचा शहाणा – कामात मदत न करता मूर्खपणाचा सल्ला देणारा

उंबराचे फूल – दुर्मीळ गोष्ट, कधीच न घडणारी काल्पनिक गोष्ट

उचापती – सतत खोड्या करणारा

उचलबांगडी – पदावरून काढणे

उजवा हात – अत्यंत उपयोगी व्यक्ती

उपटसुंभ – पोकळ अधिकार गाजवणारी व्यक्ती

उभा दावा – हाडवैर

उल्लू का पठ्ठा – मूर्ख मनुष्य

उलटी अंबारी – भिक्षा मागण्याची झोळी

उलट्या काळजाचा – अतिशय निष्ठूर माणूस

खंक – दरिद्री व्यक्ती

खंडीच्या पिंडी – गरजेपेक्षा जास्त, भलतेच काहीतरी

खंडीभर – भरपूर प्रमाणात

खग्रास ग्रहण – पूर्णपणे नाशाची अवस्था

खडखडाट – चणचण, टंचाई

खडाजंगी – कडाक्याचे भांडण

खडाष्टक – हाडवैर, दोन व्यक्तींतील वैर

खडूस – ऐटीत राहणारी गर्विष्ठ व्यक्ती

खरखर मुंडा – हट्टी भिक्षेकरी

खुशालचेंडू – अतिशय चैनी व निष्काळजी माणूस

खेटराने पूजा – अपशब्दाने खरडपट्टी काढणे

खोंडकालवडी – अंधाधुंदी, गदारोळ

खो-खो चा खेळ – अनिश्चिततेची अवस्था

खोगीरभरती – निरुपयोगी वस्तूंची किंवा माणसांची भरती

कंचनी - नृत्यांगना

कंटक - अत्यंत कडक स्वभावाची व्यक्ती

कच्चे मडके - अर्धवट ज्ञानी

कर्दनकाळ - अत्यंत क्रूर, तापट व उग्र व्यक्ती

कडू कारले - अंगभूत वाईट गुण

कडेलोट - अतिरेक

कपिलाषष्ठीचा योग - अतिशय दुर्मिळ, खूप वेळाने येणारी संधी

कफल्लक - अत्यंत गरीब व्यक्ती

कर्णाचा अवतार - दानशूर व्यक्ती, अतिशय उदार

कत्तलीची रात्र - अतिशय घाईगर्दीची रात्र

कर्मचांडाळ - कृतीने घातकी मनुष्य

कर्मधर्म संयोग - अकल्पितपणे घडणार्‍या गोष्टी

कलमकसाई - लेखणीने इतरांचे नुकसान करणारा

कलीचा संचार - भांडणे लावीत फिरणारा

कवडीचुंबक - अत्यंत कंजूस वृतीची व्यक्ती

कळसूत्री बाहुली - इतरांच्या मताप्रमाणे वागणारी व्यक्ती

कळीचा नारद - लावावावी करणारा

कांचनभट - पैशाच्या लोभाने म्हातार्‍याला मुलगी देणारा बाप

कागदी घोडे - व्यर्थ खटाटोप, कागदपत्रे वाढवून कामाचा दिखावा करणे

काडीपैलवान - अशक्त मनुष्य

काथ्याकूट - निरर्थक चर्चा

कामाला वाघ - आपल्या कामात जागरूक व दांडगा उरक असलेला

कायापालट - एकदम बदल

कावळ्यांची कावकाव - निंदकाची ओरड

कावळ्याचा शाप - क्षुद्र व्यक्तीने केलेली निंदा

काळाबाजार - खोटा व्यवहार

काळे पाणी - दीर्घ कालावधीचा तुरुंगवास

काळ्या दगडावरची रेघ - शाश्वत, कधीही न बदलणारे, खोटी न ठरणारी गोष्ट

कुंभकर्ण - झोपाळू व्यक्ती

कुंभकर्णी झोप - खूप गाढ झोप

कुबेर - अतिशय श्रीमंत माणूस

कुत्र्याचे शेपूट - कधीही सुधारता येणार नाही असे

कुलांगणा - कुलीन स्त्री

कूपमंडूक - संकुचित वृत्तीची व्यक्ती

कैकेयी - शिरजोर, कजाग स्त्री, भांडखोर व त्रासदेणारी स्त्री

कृष्ण कारस्थान - गुप्तपणे आखलेला कपटी बेत

कोंड्याचा मांडा - वाईटातून चांगले घडविण्याची कृती

कोटकल्याण - पराकोटीचे कल्याण

कोडगा - लोचट माणूस, बेपर्वा व्यक्ती

कोल्हेकुई - दुर्जनांनी केलेली निंदा

कोरडे पाषाण - उपदेशाचा परिणाम न होणारी व्यक्ती

कोळशातले माणिक - अत्यंत काळीभोर व्यक्ती

गंगाजळी - शिल्लक रक्कम

गंगायमुना - अश्रुधारा

गंडांतर - भीतिदायक संकट

ग ची बाधा - व्यर्थ गर्व

गजान्त लक्ष्मी - दारात हत्ती झुलण्याएवढी अफाट संपत्ती

गटार यंत्र - चकाट्या पिटण्याची जागा

गडबडगुंडा - पैशाची अफरातफर

गतानुगतिक - अज्ञानाने रूढी अनुसरणारा

गनिमी कावा - आडमार्गाने शत्रूला जेरीस आणणे

गप्पीदास - निव्वळ थापा व गप्पा मारणारा मनुष्य

गबाळग्रंथी - वेंधळा

गर्भपंडित - जन्मजात पंडित

गर्भशूर - जन्मजात शूर

गर्भश्रीमंत - जन्मापासून श्रीमंत माणूस

ग्यानबाची मेख - निरुत्तर करणारी बाब

गरुडाची झेप - दूरवरची दृष्टी

गळ्यातला ताईत - अत्यंत प्रिय व्यक्ती

गळ्यातली धोंड - लादलेले काम, केवळ भार असलेली व्यक्ती

गाजरपारखी - चांगल्याची पारख नसलेला

गाढवाचा खरारा - मूर्ख मनुष्य

गाढवाचा नांगर - विध्वंस, नाश

गावमामा - गावात सर्वांशी मिळून मिसळून वागणारा, शहाणा माणूस

गावभवानी - गावच्या उठाठेवी करणारी स्त्री

गाळीव मूर्ती - अट्टल, लफंगा

गुलाबाचे फूल - नाजुक व सुंदर व्यक्ती

गुलाबी थंडी - हवीहवीशी वाटणारी, उत्साह आणणारी थंडी

गुरुकिल्ली - एखादे मर्म, रहस्य

गुळाचा गणपती - कर्तृत्वहीन मनुष्य

गोकुळ - मुलाबाळांनी भरलेले घर

गोगलगाय - निरुपद्रवी व्यक्ती, स्वभावाने अतिशय गरीब

गोगलगाय पोटात पाय - आतल्या गाठीचा माणूस, कारस्थानी माणूस

गोमा गणेश - उपटसुंभ व्यक्ती

गौडबंगाल - दुसर्‍यांना आकलन न होणारे, चमत्कारिक व गूढ, अनाकलनीय

घटकेचे घड्याळ - क्षणभंगुर देह

घटोत्कच - कपटी मनुष्य

घटोत्कचाची माया - फसविण्याचा प्रकार

घमंडानंदन - घमेंडी मनुष्य

घरकोंबडा - आपले घर सोडून न जाणारा

घरभेद्या - गुपित गोष्टी शत्रूला सांगणारा

घाण्याचा बैल - सतत कामाला जुंपलेला मनुष्य

घाशीराम कोतवाल - अन्यायी मनुष्य

घोडामैदान - कसोटीची वेळ

घोडचूक - फार मोठी चूक

घोडनवरा/घोडनवरी - प्रौढ वयाचा नवरा / प्रौढ वयाची नवरी

घिसाडघाई - अतिशय घाई

घोरपड - नसते लचांड

चंदूलाल - अत्यंत चैनी व्यक्ती

चंडिका - रागीट व कजाग स्त्री

चतुर साबाजी - मूर्ख मनुष्य

चतुराई - हुशारी

चर्पटपंजरी - पाल्हाळ, निरर्थक व लांबलचक भाषण

चर्वितचर्वण - त्याच त्या गोष्टीची वारंवार चर्चा

चांडाळ चौकडी - दुष्ट व कारस्थानी माणसांचा गट

चंद्रमौळी घर - गरिबाचे मोडकेतोडके घर, अतिशय दारिद्र्य

चांभारचौकशी - नसती उठाठेव

चामुंडा - भांडखोर व कजाग वृत्तीची स्त्री

चावून चिकट - अत्यंत घासाघीस करीत कंटाळा आणणारी व्यक्ती

चारशे वीस - बादमश व्यक्ती

चालता काळ - वैभवाचा काळ

चिटपाखरू - कोणीही नसणे

चित्रगुप्त - आयव्यय, जमाखर्च मांडनीत पटाईत कारकून

चुटक्याचे मांडव - पोकळ प्रतिष्ठेचे बोलणे

चौकोनी चिरा - हरकामात पटाईत, व्यवहार चातुर्य व अनेक गुण असलेला व्यक्ती

चौदा चौकड्यांचे राज्य - चिरकाल टिकणारे राज्य

चौदावे रत्न - भरपूर मार देणे

चौर्‍यांशीचा फेरा - चौर्‍यांशीवेळा जन्म घेणे

छत्तिसचा आकडा - विरोधी मते, दोघांत अत्यंत वितुष्ट  

जखमेवर मीठ - आधीच्या दु:खात पुन्हा अपमान

जगन्नाथाचा रथ - सर्वांनी मिळून करावयाचे काम

जगतशेटीचा नातू - निराश्रित माणूस

जडभरत - सुस्त व आळशी माणूस

जमदग्नी - अत्यंत रागीट मनुष्य, शीघ्रकोपी व्यक्ती

जमालगोटा - अत्यंत जालिम उपाय

जमीन अस्मानचे अंतर - दोन विरोधी गोष्टी

जयचंदी वृत्ती - फितुरीची वृत्ती, द्रोही वृत्ती

जरत्कारु - अशक्त व्यक्ती

जांबुवंत - म्हातारा व अनुभवी नेता

जावईशोध - भलताच शोध

जावयाचा बेटा - निरुपयोगी आप्त

जिभेचा पट्टा - तोंडाला येईल ते बोलणे

जिवाची मुंबई - अतिशय मौजमजा करणे, चैन करणे

जीवश्च कंठश्च - अत्यंत जिवलग मित्र

जीव की प्राण - अतिशय प्रिय

जुलमाचा रामराम - बळजबरीने करावे लागणारे काम

झाकलेला माणिक - दिसण्यात साधा, फारसा प्रसिद्ध नसलेला पण गुणी मनुष्य

झाकली मूठ - गुपित गोष्ट, झाकून ठेवलेले व्यंग

झारशाही - हुकुमशाही अंमल

झारीतील शुक्राचार्य - आपलीच आपल्याला गुप्तपणे अडचणीत आणणारी व्यक्ती

झोटिंगशाही - जुलमी कारभार

टवाळकी - उडाणटप्पूपणा

टांगती तलवार - एखादी गोष्ट घडण्याची सतत भीती वाटणे

टोळभैरव - उडाणटप्पू व गुंड मनुष्य

ठणठणपाळ - निर्धन, बुद्धीहीन, कर्तुत्वहीन माणूस

डकविणे - चिकटविणे

ढागलजभवानी - विनाकारण पुढे पुढे करणारी स्त्री

ढेगूजी - बढाईखोर

तमोगुणी - शीघ्रकोपी

तरते कूळ - वेळेवर कर्ज फेडणारा

तळहातावरचा फोड - अतिशय काळजीचे, फार प्रिय

तक्षक - घातकी मनुष्य

ताकापुरती आजी - काम साधण्यापुरती खुशामत

ताकापुरते रामायण - आपले कार्य साधण्यापुरते आर्जव

ताकपिठ्या - नवशिक्या कलाकार

ताटाखालचे मांजर - मिंधा मनुष्य, पुर्णपणे अंकित असलेली व्यक्ती

तारेवरची कसरत - अनेक व्यवधाने सांभाळत करावयाचे कार्य

तिखट जीभ - झोंबणारे शब्द बोलणे

तिरकमशेठ - चकणा मनुष्य

तिरसिंगराव - तिरसट मनुष्य

तिस्मारखा - अरेरावी करणारी व्यक्ती

तिस्मारगिरी - बढेजाव करणे

तुकाराम बुवा - भाविक पण भाबडी व्यक्ती

तुकाराम बुवाची मेख - गूढ व अनाकलनीय गोष्ट

तुळशीत भांग - चांगल्यात वाईट

तेलभंट - अतिशहाणा व कंजूष माणूस

तोंड पाटिलकी - आपण काहीही न करता इतरांना हुकूमवजा गोष्टी सांगणे

तैलबुद्धी - बुद्धिमान

त्राटिका - कजाग बायको

त्रिशंकू - अधांतरी, धड इकडे ना टिकडे

त्रिस्थळी यात्रा - एकाच व्यक्तीला अनेक ठिकाणी कामे करावे लागणे

थंडा फराळ - खायला न मिळाल्याने घडलेला उपवास

थापाड्या - बंडलबाज - थापा मारणारा

दंभ - ढोंग

दगडावरची रेघ - खोटे न ठरणारे शब्द

दळूबाई - कर्तृत्वशून्य, भेकड व रडकी व्यक्ती

दामाजीपंत - पैसा

द्राविडी प्राणायाम - सरळ धोपट मार्ग सोडून आडमार्गाचा वापर करणे

दिवटा - कुलाला

दिव्याखाली अंधार - मोठ्याचे ठायी दोष

दीपस्तंभ - चारित्र्यवान व ध्येयनिष्ठ व्यक्ती

दीड शहाणा - फाजील शहाणा, मूर्ख

दुढ्ढाचार्य - प्रौढी मिरवणारा

दुधावरची साय - नातवंडे

दुधात साखर - दोन चांगल्या गोष्टींचा मिलाफ

दुपारची सावली - अल्पकाळ टिकणारे

दुर्वास - शीघ्रकोपी मनुष्य 

दुर्योधनी हट्ट - आत्यंतिक हट्ट

देवजी धसाडा - कुरूप व धष्ठपुष्ठ माणूस

द्रौपदीची थाळी - नेहमी गरज भागवणारे

'ध' चा 'मा' - चांगल्याचा केलेला वाईट बदल

धनदांडगा - संपत्तीमुळे शेफारलेला

धन्वंतरी - कुशल वैद्य

धर्मावतार - न्यायाने वागणारा

धुमश्चक्री - घनघोर युद्ध

धर्मराज - सच्छिल व्यक्ती, शांत, सात्विक व न्यायप्रिय व्यक्ती

धारवाडी काटा - न्यायाने वागणारा

धुतला तांदूळ - निर्मळ मनाचा माणूस

ध्रुवतारा - समोर असलेले आदर्श/ध्येय

धूळभेट - उभ्या उभ्या घेतलेली थोड्या वेळाची भेट

नंदनवन - आनंददायी ठिकाण

नंदीबैल - स्वतःची बुद्धी न चालवता समोरच्या व्यक्तीच्या इशार्‍यावर वागणारा

नक्राश्रू - खोटे अश्रू, मनात आनंद पण बाहेर दु:ख

नखशिखान्त - सर्व शरीरभर

नगद नारायण - कंगाल माणूस

नरसिंह - उग्र व पराक्रमी मनुष्य

नर्मदेचा गोटा - ठोंब्या मनुष्य

नवकोट नारायण - अपार धनसंपत्ती असणारा

नवोढा - नववधू

नृसिंहावतार - उग्र व पराक्रमी मनुष्य

नाकाकानाचा वैद्य - वैद्याच्या संगतीला राहून वैद्यकी करणारा

नाना फडणवीस - मुत्सद्दी माणूस, बुद्धिमान माणूस

निबर - बोथट झालेला

पंढरीची वारी - वारंवार करावे लागणारे निष्फळ हेलपाटे

पंक्तिप्रपंच - भेदभाव, पक्षपात

पढतमूर्ख - पुस्तकी ज्ञानाने शहाणा, शिकलेला पण मूर्ख मनुष्य

प्रमदा - तरुण व सुंदर स्त्री

परसातील भाजी - केव्हाही सहज प्राप्त होणारी वस्तू

पराचा कावळा - एखादी गोष्ट वाढवून सांगणे, अतिशयोक्ती करणे

पर्वणी - दुर्मिळ योग

पळते पीक - पिकाचा शेवटचा बहर

पक्षपात - असमदृष्टी

पांचजन्य - बोंब

पांढरा कावळा - निसर्गात नसलेली गोष्ट

पांढरा परीस - लबाड माणूस

पांढरा हत्ती - खर्चीक बाब, फुकटखाऊ

पांढरे कपाळ - दुर्दैवी स्त्री, वैधव्य येणे

पांथस्थ - वाटसरु

पाताळयंत्री - अत्यंत कुटिल, कारस्थानी

पाप्याचे पितर - रोडका, सडपातळ व दुबळा मनुष्य

पाण्यावरील बुडबुडा - क्षणभंगुर गोष्ट

पाण्यावरील रेघ - क्षणभंगुर गोष्ट

पायाची वहाण - खालचे स्थान, योग्य स्थानी योग्य वस्तू

पायातील काटा - मार्गातील अडथळा

पायातील बेडी - अडचण

प्राणप्रतिष्ठा - स्थापना करून शुभारंभ करणे

पावसाळी छत्र्या - निरुपयोगी पण थोडा काळ टिकणारी वस्तू

पिंडीवरील विंचू - थोराच्या आश्रयाने राहणारा दुष्ट

पिंपळावरचा मुंजा - सतत भटकंती करणारा

पिकलेले पान - अतिशय वृद्ध मनुष्य

पूतनामावशी - दिसायला सुंदर पण दुष्ट स्त्री, बाहेरून प्रेमळ पण आतून कुटिल स्त्री

पूर्णविराम - समाप्ती

पेल्यातील वादळ - तात्पुरता वाद

पैठणी आदर - दिखाऊ प्रेम दाखविणे

पोटचा गोळा - स्वतःचे मूलबाळ

पोटपूजा - भोजन

पोपटपंची - अर्थहीन पाठांतर, घोकंपट्टी

पोलादी पुरुष - करारी मनुष्य

फकीरी बाणा - साधेपणाने राहणारा

फटकळ - स्पष्टवक्ता

फटकडी - चुणचुणीत सुंदर मुलगी

फाल्गुन वाद्य - बोंब, शंख

फुकट फौजदार - उगाचच उठाठेव करणारा

फुगीचा दोडका - गर्विष्ठ, बढाईखोर

फुटका मणी - क्षुल्लक वस्तू

बकासुर - खादाड व्यक्ती

बत्तीशी - दातांची कवळी

बलाकमाला - बगळ्यांची रांग

बळीचा बकरा - नसता त्रास सहन करावा लागणारा

ब्रम्हगाठ - विवाहबंधन

ब्रम्हघोटाळा - मर्यादेबाहेर गोंधळ

ब्रम्हसंमंध - सारखा सतावणारा

ब्रम्हलिखित - अटळ घटना

बृहस्पती - विद्वान मनुष्य

बाजीराव - चैनी, अहंमन्य व्यक्ती

बाजीरावाचा बेटा - श्रीमंत कर्तुत्ववान वडिलांचा गर्विष्ठ मुलगा

बादरायण संबंध - ओढून ताणून जोडलेला संबंध

बारभाईचा कारभार - भोंगळ कारभार, दुष्ट कारस्थान

बावनकशी - अनेक कसोट्यांतून पार पडलेले, शुद्ध स्वरूपाचे, अस्सल, सर्वोत्कृष्ट

बाळकडू - लहानपणापासून लागलेले वळण

बाळबोध - सदाचरणी, नीतीमान

बिनपाण्याची हजामत - कठोर शब्दांनी बोलणे

बिनबुडाचे भांडे - थोडीही स्थिरता नसलेला माणूस

बिनभाड्याचे घर - तुरुंग

बिरबल - चतुर, हजरजबाबी मनुष्य

बिवलवरी कित्ता - अक्षरांचे नमुनेदार वळण, दानेदार अक्षर

बीजारोपण - आरंभ, सुरुवात

बोंबल्या गणेश - नेहमी अमंगळ बोलणारा

बोकेसंन्यासी - ढोंगी व्यक्ती, भोंदू मनुष्य

बोलका ढलपा - बोलणारी निर्जीव वस्तू, ग्रंथ

बोलघेवडा - वाचाळ, बडबडा

बोलाचाच भात - काहीही न देता, केवळ गोड बोलून संतुष्ट करणे

भगीरथ प्रयत्न - अतिशय पराकोटीचे प्रयत्न, आटोकाट प्रयत्न

भद्रेश्वर दीक्षिती - मध्यस्थी करणे

भ्रमाचा भोपळा - पोकळ कल्पना

भ्रमरवृत्ती - भटका स्वभाव

भरतभेट - फार काळाने झालेली दोन प्रियजणांची भेट

भस्मासूर - विनाश करणारा

भांगेत तुळस - वाईट आईवडिलांपोटी चांगली संतती, दुर्वर्तनी पित्याचा सत्प्रवृत्त पुत्र

भाऊबंदकी - भावा-भावतील वैर

भाकड - दूध न देणारे जनावर

भाकडकथा - निरर्थक गोष्ट

भोजनभाऊ - ऐतखाऊ लोक, फक्त चांगल्या काळात साथ देणारे

भाड्याचा बैल - खायला न देता कामाला जुंपलेला

भानामती - जादू, जादूगारीण

भारुड - कंटाळवाणे लांबलचक कथन

भिकार चाळे - दरीद्र्याची लक्षणे

भिकेचे डोहाळे - गरीबी आणणारे वर्तन

भिजत घोंगडे - लांबणीवर पडलेले काम

भित्री भागूबाई - पुळचट मनुष्य

भीष्म प्रतिज्ञा - अत्यंत खडतर प्रतिज्ञा

भेंडीची भाजी - निष्क्रिय व्यक्ती

भोळा सांब - भोळा माणूस

मंगलाचरण - कार्यारंभ

मंथरा - दुष्ट, मत्सरी व कलागती लावणारी स्त्री

मखलाशी - चलाखीने केलेली सारवासारव

मख्खीचूस - अत्यंत कंजूष मनुष्य

मगरमिठी - पक्की मिठी, कायम संबंध

मधाचे बोट - खोटी आशा

मदनाचा पुतळा - अत्यंत देखणा पुरुष

मनातले मांडे - मनातल्या अवास्तव कल्पना, मनोराज्य

मनमुराद - मनसोक्त

मायासुरी प्रकार - नाटकी प्रकार

म्युनिसिपालिटी - घोटाळे, गोंधळ, अव्यवस्था असलेली संस्था

मायेचा पूत - पराक्रमी पुत्र

मृगजळ - आभास

मराठमोळा - साधासुधा, आडदांड व राकट

मल्लिनाथी - ढोंगीपणाची टीका

महाभारत - मोठे भांडण

मक्षिका - माशी

माकडचेष्टा - पोरकट चाळे

माणूसघाण्या - माणसात मिसळण्यास अनुत्सुक

मानाचे पान - सन्मानदर्शक वस्तू

मारूतीचे शेपूट - न संपणारे, लांबत जाणारे काम

महामाया - जहॉबाज पत्नी

मिचखडा - चलाख मुलगा

मिरजाफरी वृत्ती - द्रोह करण्याची वृत्ती

मिस्किल - खोडकर

मुबलक - पुष्कळ

मुक्ताफळे - वेडेवाकडे बोल

मुखस्तंभ - मुखदुर्बल मनुष्य, बोलता येत असून मुक राहणारा

मुलूखमैदान तोफ - मोठमोठ्याने भांडनारी स्त्री

मुष्टिमोदक - मुठीने मारलेले ठोसे

मुसळकंद - धटिंगण, आडदांड मनुष्य

मुसळदेवता - आडदांड स्त्री

मेघश्याम - ढगासारखा सावळा

मेतकूट - घनिष्ट मैत्री

मेषपात्र - कर्तृत्वशून्य व्यक्ती, बावळट, फारसा दर्जा व महत्व नसलेली व्यक्ती

मोगलाई - अंधाधुंदी, अन्यायाचे राज्य

यशिद - लहान तट्टू

यळकोट - गोंधळ, खंडोबाचा जयजयकार, सामूहिक प्रयत्न

यादवी - आपापसातील भांडण, अंधाधुंदीचा कारभार

यमपुरी - तुरुंग

यक्षप्रश्न - निर्णय घेण्यास कठीण प्रश्न

यावच्चंद्रदिवाकरौ - निरंतर, चंद्रसूर्य असेपर्यन्त टिकणारे

युधिष्ठिर - निधड्या छातीचा

योगक्षेम - उदरनिर्वाह

रंभा - स्वर्गातील सुंदर स्त्री

रकाबत - भीतीपोटी प्रत्येक गोष्टीत नकार घंटा वाजविणारा

रडतोंडीचा घाट - कायम दुर्मुखलेला मनुष्य

रफूचक्कर - पळून जाणे

राईचा पर्वत - काट्याचा नायटा, अतिशयोक्ती

राखरांगोळी - सत्यानाश

राघोभरारी - दूरवरचा प्रवास जलदगतीने करणारा

राजापूरची गंगा - अनपेक्षितपणे दृष्टीस पडलेले

राणाभीमदेव गर्जना - काम न करता ओरडणे, वल्गना

रामबाण - अचूक गुणकारी उपाय

रामायण - कंटाळवाणी गोष्ट

रामरट्टा - जोराचा प्रहार

रामगराडा - अतिशय गर्दी

रामराज्य - नीती, न्यायाने चालणारे राज्य

रामलक्ष्मण - एकमेकांवर प्रेम करणारे भाऊ

रामशास्त्री - स्पष्टवक्ता न्यायाधीश

राहू केतू - नाशांसाठी टपलेले

रिंगमास्तर - आपल्या मताप्रमाणे इतरांना वागविणारा

रुद्राजी - संतापी

रुद्रावतार - अती तापट माणूस

रुपेरी बेडी - चाकरी, बंधन

रेशीमगाठ - प्रेमाचे संबंध

लंकेची पार्वती - अत्यंत गरीब स्त्री, अंगावर अलंकार नसलेली स्त्री

लंबकर्ण - मूर्ख, गाढव

लटपटपंची - घाबरल्याणे धरसोडीचे बोलणे

लठ्ठंभारती - लठ्ठ व मंद मनुष्य

ललाटी - कपाळी

लवंगी मिरची - मनाला झोंबेल असे फटफट बोलणारी स्त्री

लक्ष्मण रेषा - मर्यादा, संयम

लांगूलचालन - स्वार्थासाठी केलेली खुशामत

लाखोली - शिवी, एक लक्ष, मोजून केलेली स्त्री

लाट्यागंगाजी - दिसेल ते हस्तगत करणारा

लाडोबा - लाडावलेला मुलगा

लालबावटा - धोक्याची सूचना

लोखंडाचे चणे - फार कष्ट

लोणकढी थाप - खोटी थाप

वज्रलेख - कायम टिकणारे

वज्राघात - फार मोठे संकट

वर्म - रहस्य

व्यतिपात - वारंवार संकट ओढवून घेणारा

व्युत्पत्ती - उगम

वरणभात - विजोड जोडपे

वाचस्पती - वाचाळ, बडबड्या

वाचाळवीर - बोलण्यात पटाईत असणारा काम चुकार माणूस

वाघिणीचे दूध - अंगात शौर्य उत्पन्न करणारी

वाटाण्याच्या अक्षता - नकार

वामकुक्षी - दुपारच्या जेवणानंतरची विश्रांती

वामनमूर्ती - बुटका, ठेंगू

विंचवाचे बिर्‍हाड - मागेपुढे कोणी आप्त नसलेला, सडाफटिंग मनुष्य

विकतचे श्राद्ध - गरज नसताना अंगावर घेतलेले काम

विश्वामित्र - अहंमन्य मनुष्य

विळ्या भोपळ्याएवढे सख्य - पक्के शत्रूत्व

वीरभद्र - अतिशय अक्राळविक्राळ व दुराग्रही व्यक्तिमत्व

वैरण - ज्वारीची ताटे, जनावरांचे खाद्य

शंखध्वनी - ओरडून सांगणे

शंभरनंबरी - पूर्णपणे सत्य, अस्सल, उत्तम

शकुनीमामा - कपटी आप्त

शबरीची बोरे - भक्तिभावाने अर्पण केलेली क्षुल्लक वस्तू

शरपंजरी - मृत्यूशय्येवर असणारा

शिकंदर - भाग्यवान

शिराळशेठ - रंगेल, चैनी माणूस

शिराळशेटी ऐश्वर्य/राज्य - क्षणभंगुर ऐश्वर्य/राज्य

शेंदाड शिपाई - भित्रा मनुष्य

शिकंदर नशीब - चांगले नशीब

शुंभ - धष्टपुष्ट मात्र बुद्धीने मंद

शुक्राचार्य - कृश मनुष्य, व्रतस्थ

शुक्लकाष्ठ - नसते लचांड

शूर्पणखा - कुरूप स्त्री

शेंडेफळ - शेवटचे अपत्य

शेंडेनक्षत्र - अचानकपणे दीर्घकाळानंतर भेटलेले

शेलापागोटे - मस्करीत बोलण्याचा काव्यात्मक प्रकार

शेळीचे शेपूट - कशाचाच उपयोग नसणारी वस्तू

श्रीगणेशा - एखाद्या गोष्टीचा आरंभ

श्रीमुख - तोंड

सतीचे वाण - दृढनिश्चय

सरकारी पाहुणा - कैदी

सदावर्त - धर्मार्थ मोफत जेवण मिळण्याचे ठिकाण

सडासोट - बायकामुले नसलेला

सतीचा लाल - श्रेष्ठ मातेचा पराक्रमी पुत्र

सतीसावित्री - पतीव्रता स्त्री

समर्थाघरचे श्वान - थोराच्या आश्रयाने उन्मत्त झालेला हीन

समुद्रमंथन - यश प्राप्तीसाठी करावयाचे अपार कष्ट

स्मशान वैराग्य - मृत्यूमुळे आलेले तत्कालीन वैराग्य

सरड्याची धाव - बुद्धीचा तोकडेपणा

सवती मत्सर - स्वार्थासाठी दोघांत निर्माण झालेले मत्सर

सव्यसाची - एखादे काम डाव्या व उजव्या हाताने कुशलतेने करणारा

स्वल्पविराम - क्षणभर विश्रांती

सशाचे शिंग - अस्तित्वात नसलेली गोष्ट

सह्याजीराव - केवळ सहीचा अधिकारी

सांबाचा अवतार - अत्यंत भोळा माणूस

साखर पेरणे - गोड बोलून दुसर्‍याला वश करून घेणे

साठमारी - दोन व्यक्तींमधील भयानक मारहाण

साडेसाती - आपत्तीचा काळ

सापाची जात - दुष्ट बुद्धीची व्यक्ती

सारवासारव - खरे न सांगता वेळ मारून नेणे

साग्रसंगीत - आरंभापासून शेवटपर्यन्त रीती रिवाजानुसार पार पडणे

सावळा गोंधळ - अव्यवस्थितपणाचा कारभार

साष्टांग नमस्कार - शरणागती पत्करणे

सिंहावलोकन - गतकाळाचे अवलोकन

सुंदोपसुंदी - दोन भावांतील भांडण

सुदाम्याचे पोहे - भक्तीने अर्पण केलेली साधी गोष्ट

सुलतानशाही - जुलमी कारभार

सुवर्णमध्य - तडजोड

सुळावरची पोळी - जिवावर बेतणारे काम, जीवन धोक्यात घालून होणारा फायदा

सूर्यवंशी - सूर्य उगवल्यानंतर अंथरुणातून उठणारा

सोटभैरव - धिप्पाड व आडदांड मनुष्य

सोनेरी टोळी - लबाडांची टोळी

हंडापळी - विजोड जोडपे

हत्तीचे पिलू - लठ्ठ मनुष्य

हमखास - खात्रीने

हरईची मुळी - त्रास सहन करून देखील टिकून राहणारी वस्तू

हरीचा लाल - चैनी, खुशालचेंडू व्यक्ती

हरिश्चंद्र - सत्यवचनी माणूस

हरदासी कथा - मूळ मुद्द्याची गोष्ट पुन्हा पुन्हा सांगणे

हरबर्‍याचे झाड - लबाडीने खोटी स्तुती

हलक्या कानाचा - ऐकीव गोष्टीवर सहज विश्वास ठेवणारा

हातचा मळ - सहज शक्य असणारी गोष्ट

हातचे कांकण - स्पष्ट दिसणारी गोष्ट

हातमिळवणी - संगनमत

हिंगाचा खडा - विघ्नसंतोषी व्यक्ती

हिडिंबा - कुरूप व थोराड स्त्री

हिरवे निशाण - कार्यारंभास अनुमती

हुंडी उपवर - लग्नाची मुलगी

हुकमी एक्का - खात्रीलायक साधन

होयबा - स्वतःची बुद्धी न चालवता दुसर्‍याचे ऐकणारा

होळी - एखाद्या वस्तूचा नाश

क्षुब्ध - अत्यंत चवताळलेला

क्षौरकार्य - हजामत

ज्ञानांजन - ज्ञानरूपी काजळ

ज्ञानोबाची मेख - निरुत्तर करणारी बाब