राष्ट्रीय ध्वज – National Flag : तिरंगा
- राष्ट्रीय ध्वजाच्या रुंदी व लांबीचे गुणोत्तर 2 : 3 आहे.
- केशरी रंग हा शक्ती आणि धैर्य (strength & courage) याचे प्रतीक आहे.
- पांढरा रंग शांती आणि सत्य (peace & truth) याचे प्रतीक आहे.
- हिरवा रंग जमिनीची सुपीकता, वाढ व शुभता (fertility, growth and Auspiciousness of land) याचे प्रतीक आहे.
- मध्यभागी असलेले अशोक चक्र निळ्या (navy blue) रंगाचे असून त्याला 24 आरे (spokes) आहेत.
- 22 जुलै 1947 रोजी भारताच्या संविधान सभेने राष्ट्रीय ध्वजाची रचना स्वीकारली.
- राष्ट्रीय ध्वजात मध्यभागी असलेले अशोकचक्र हे सम्राट अशोकाच्या सारनाथ येथील स्तंभावरून स्वीकारले आहे.
राष्ट्रीय गीत – National Anthem : जन गण मन
- 24 जानेवारी 1950 रोजी भारताच्या संविधान सभेने राष्ट्रीय गीताची हिंदी आवृत्ती स्वीकारली.
- राष्ट्रीय गीत सर्वप्रथम 27 डिसेंबर 1911 रोजी कोलकाता येथे कॉंग्रेसच्या अधिवेशनावेळी गायले गेले.
- राष्ट्रीय गीताचे लेखक रविंद्रनाथ टागोर हे आहेत.
- राष्ट्रीय गीताचे गायन हे साधारणपणे 52 सेकंदात होते.
- राष्ट्रीय गीताला ‘राष्ट्रगीत’ असेही म्हटले जाते.
राष्ट्रीय गाणे – National Song : वन्दे मातरम्
- 24 जानेवारी 1950 रोजी भारताच्या संविधान सभेने राष्ट्रीय गाण्याची संस्कृत आवृत्ती स्वीकारली.
- वन्दे मातरम् सर्वप्रथम 1896 च्या कॉंग्रेसच्या कोलकाता येथील अधिवेशनावेळी गायले गेले.
- राष्ट्रीय गाण्याचे लेखक बंकिमचंद्र चॅटर्जी हे आहेत.
- चॅटर्जी यांच्या 1882 साली प्रसिद्ध झालेल्या आनंद मठ या कादंबरीतून राष्ट्रीय गाणे घेण्यात आले आहे.
राष्ट्रीय पक्षी – National Bird : भारतीय मोर (Pavo cristatus)
- फॅन शेप पंख, डोळ्याखाली पांढरा ठिपका, लांब व सडपातळ मान ही भारतीय मोराची ओळख आहे.
- नर हा मादीपेक्षा अधिक रंगीबेरंगी असतो. नराची छाती व मान निळी असते, सुमारे 200 पंखांची कांस्य-हिरवी अशी लांब शेपटी असते. मादी तपकिरी रंगाची, नरापेक्षा थोडी लहान व शेपटी नसलेली असते.
राष्ट्रीय प्राणी – National animal : भारतीय वाघ (Panthera tigris)
- भारतीय वाघ हा पट्टे असलेला प्राणी आहे.
- त्याचा फर गडद पट्ट्यांसह त्यात जाड पिवळा कोट असलेला आहे.
- कृपा, सामर्थ्य, चपळता आणि प्रचंड ताकद यांच्या संयोगाने वाघाला भारताचा राष्ट्रीय प्राणी म्हणून स्थान मिळालेले आहे.
राष्ट्रीय वृक्ष – National tree : वटवृक्ष (Ficus bengalensis)
- वटवृक्षाच्या फांद्या मोठ्या क्षेत्रावर पसरतात व नवीन झाडांप्रमाणे जमिनीत रुजतात.
- वटवृक्षाला दीर्घायुषी, अमर मानले जाते व भारतीय पौराणिक, दंतकथांचा वटवृक्ष हा अविभाज्य घटक आहे.
राष्ट्रीय फूल – National flower : कमळ (Nelumbo Nucifera Gaertn)
- कमळ हे एक पवित्र फूल आहे व प्राचीन भारतातील कला आणि पौराणिक कथांमध्ये त्याने एक अद्वितीय स्थान व्यापलेले आहे.
- कमळ हे अनादी काळापासून भारतीय संस्कृतीचे प्रतीक आहे.
- भारतात अनेक विविध जातींच्या वनस्पती आहेत व यामुळे वनस्पती विविधतेच्या बाबतीत भारताचा जगात दहावा व आशियात चौथा क्रमांक लागतो.
- आतापर्यंत केलेल्या सर्वेक्षणात Botanical Survey of India ने 47000 वनस्पती प्रजातींचे वर्णन केले आहे.
राष्ट्रीय चिन्ह – State Emblem : चार बाजूला पाहणारे चार सिंह
- राष्ट्रीय चिन्ह हे अशोकाच्या सारनाथ येथील सिंह स्तंभाचे रूपांतर आहे. हा सिंह स्तंभ कमळाच्या आकृतीवर बनवला गेला होता, यालाच लायन कॅपिटल ऑफ अशोका असेही म्हटले जाते.
- राष्ट्रीय चिन्हात चार दिशांना पाहणारे व एकापाठोपाठ असणारे चार सिंह, त्याच्या खालच्या बाजूस मध्यभागी एक चक्र, डाव्या बाजूस घोडा व उजव्या बाजूस बैल आहे. सर्वात खाली ‘सत्यमेव जयते’ असे लिहलेले आहे.
- 26 जानेवारी 1950 रोजी राष्ट्रीय चिन्ह आपण स्वीकारले.
चलन चिन्ह – Currency Symbol :
- हे चिन्ह देवनागरी ‘र’ व रोमन कॅपिटल ‘आर’ चे एकत्रीकरण आहे. यात दोन समांतर आडव्या पट्ट्या आहेत ज्या राष्ट्रध्वजाचे प्रतिनिधित्व करतात. यासोबतच ‘इक्वल टू’ हेही दर्शवतात.
- हे चलन चिन्ह 15 जुलै 2010 रोजी आपण स्वीकारले.
- IIT मुंबईचे उदय कुमार यांनी हे चिन्ह बनवले आहे.
राष्ट्रीय कॅलेंडर – National calendar :
- शक युगावर आधारित असलेले व चैत्र हा पहिला महिना असलेले कॅलेंडर हे 365 दिवस असलेल्या ग्रेगोरियन कॅलेंडरसह आपण 22 मार्च 1957 पासून राष्ट्रीय कॅलेंडर म्हणून स्वीकारलेले आहे.
- राष्ट्रीय कॅलेंडर नुसार साधारण वर्षात 22 मार्च हा चैत्रचा पहिला दिवस मानला जातो तर लिप वर्षात 21 मार्च हा चैत्रचा पहिला दिवस मानला जातो.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा
आपल्या प्रतिक्रियेबद्दल धन्यवाद ! आम्ही लवकरात लवकर प्रतिक्रियेला उत्तर देण्याचा प्रयत्न करू