- मराठी वर्णमालेत 14 स्वर, 2 स्वरादी, 36 व्यंजने असे एकूण 52 वर्ण आहेत
- वर्ण : तोंडावाटे बाहेर पडणार्‍या मूलध्वनिंना वर्ण असे म्हणतात
- अक्षर : आवाजाच्या किंवा ध्वनीच्या खुणेला अक्षर म्हणतात. अक्षर म्हणजे नष्ट न होणारे.
- वर्ण हे पाय मोडून लिहले जातात (क्) तर अक्षरे ही पाय न मोडता लिहतात (क) कारण त्यात स्वर मिसळलेला आहे असे मानले जाते
- शब्द : अक्षरांना किंवा अक्षरांच्या समूहाला जेव्हा अर्थ प्राप्त होतो तेव्हा त्याला शब्द म्हटले जाते.
- वाक्य : अर्थपूर्ण शब्दसमूह म्हणजे वाक्य होय
- स्वर : स्वर हे स्वतंत्र असतात, त्यांच्या उच्चारसाठी इतर वर्णाची आवश्यकता भासत नाही. म्हणून स्वर हे अक्षर व वर्ण या दोन्ही गटात गणले जातात.
- मराठीत एकूण 14 स्वर आहेत - अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ऋ, लृ, ए,अॅ, ऐ, ओ, ऑ, औ
- र्‍हस्व स्वर : उच्चार करायला कमी वेळ लागणारे स्वर - अ, इ, उ, ऋ, लृ
- र्‍हस्व स्वर किंवा व्यंजने उच्चारायला लागणारा जो कालावधी लागतो त्याला 'एक मात्रा' असे म्हणतात.
- दीर्घ स्वर : उच्चार करायला जास्त वेळ लागणारे स्वर- आ, ई, ऊ
- दीर्घ स्वर किंवा व्यंजने उच्चारायला लागणारा जो कालावधी लागतो त्याला 'दोन मात्रा' असे म्हणतात.
- संयुक्त स्वर : ए (अ+इ/ई), ऐ (आ+इ/ई), ओ (अ+उ/ऊ), औ (आ+उ/ऊ)
- इंग्रजी शबांच्या उच्चारसाठी आलेले स्वर : अॅ, ऑ
- सजातीय स्वर : एकाच उच्चार स्थांनातून निघणारे स्वर - अ-आ, इ-ई, उ-ऊ
- विजातीय स्वर : भिन्न उच्चार स्थांनातून निघणारे स्वर - अ-इ, अ-उ, उ-ई, इ-ऊ
- स्वरादी : जे वर्ण उच्चारताना त्याच्या आधी स्वराचा उच्चार होतो - अं (अनुस्वार), अः (विसर्ग)
- व्यंजने : क् ते ज्ञ् ही एकूण 36 व्यंजने मानली जातात. व्यंजनाला स्वरान्त किंवा परवर्ण असेही म्हणतात
- कठोर व्यंजने : जोरात व कठीण उच्चाराची व्यंजने, यांनाच श्वास किंवा अघोष वर्ण असेही म्हणतात
- मृदु व्यंजने : हळुवार व सोप्या उच्चाराची व्यंजने, यांनाच नाद किंवा घोष वर्ण असेही म्हणतात
|
कठोर वर्ण |
मृदु वर्ण |
अनुनासिक |
क् ते म् ही सर्व स्पर्श व्यंजेने आहेत कठोर: जोरात उच्चार होणरी मृदु: हळू उच्चार होणारी अनुनासिक: नाकातून उच्चार होणारी या व्यतिरिक्त सर्व स्वर व स्वरादी, अनुनासिके आणि य,र,ल,व,ळ हे मृदु वर्ण म्हणून गणले जातात. |
||
|
क् |
ख् |
ग् |
घ् |
ङ |
|
|
च् |
छ् |
ज् |
झ् |
ञ् |
|
|
ट |
ठ |
ड |
ढ |
ण |
|
|
त |
थ |
द |
ध |
न |
|
|
प |
फ |
ब |
भ |
म |
|
|
|
|||||
|
य |
र |
ल |
व |
← मृदु वर्ण, अर्धस्वर : स्वरासारखा उच्चार असणारी |
|
|
श |
ष |
स |
← कठोर वर्ण, उष्मे / घर्षक : उच्चारताना उष्णता/घर्षण निर्माण होणारी |
||
|
ह |
← महाप्राण : उच्चारताना मोठ्या प्रमाणात
हवा बाहेर फेकणारी |
||||
|
ळ |
← स्वतंत्र वर्ण, मृदु वर्ण, द्रविडियन वर्ण |
||||
|
क्ष |
ज्ञ |
← संयुक्त वर्ण - दोन वार्णांच्या मिश्रणातून
बनलेली |
|||
|
स्वर |
व्यंजने
/ स्वरादी |
उच्चारस्थानानुसार
वर्णाचा प्रकार |
|
अ, आ, अॅ,
ऑ |
क, ख, ग घ, ङ, ह, अः |
कंठ्य |
|
इ, ई |
च, छ, ज, झ, ञ्, य, श |
तालव्य |
|
ऋ |
ट, ठ, ड, ढ, ण, र, ष, ळ |
मूर्धन्य |
|
लृ |
त, थ, द, ध, न, ल, स |
दंन्त्य |
|
उ, ऊ |
प, फ, ब, भ, म |
ओष्ठ्य |
|
ए, ऐ |
- |
कंठतालव्य |
|
ओ, औ |
- |
कंठौष्ठ्य |
|
- |
व |
दंतौष्ठ्य |
|
- |
च, छ, ज, झ |
दंततालव्य |
|
- |
अं |
नासिक्य |
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा
आपल्या प्रतिक्रियेबद्दल धन्यवाद ! आम्ही लवकरात लवकर प्रतिक्रियेला उत्तर देण्याचा प्रयत्न करू