समानार्थी शब्द


अरण्य- जंगल, कानन, वन, विपिन, रान, अटवी

ईश्वर- परमेश्वर, प्रभू, देव, अलख, अलक्ष, आनंदघन, ईश

आकाश- गगन, अंबर, नभ, तारांगण, अंतराळ, आभाळ, योम, , अंतरिक्ष, वितान

अवहेलना- अपमान

अश्व- तुरुंग, घोडा, वारू, वाजी, हय, तुरंगम

अंगना- स्त्री

आश्चर्य- अचंबा, नवल, विस्मय

अक्षय- न संपणारा

अमृत- सुधा, पीयूष

इन्द्र- नाकेश, शक्र, देवेन्द्र, पुरंदर, वासव, वज्रपाणी, सहस्त्राक्ष

आहार- खाद्य, भोजन

अस्त- मावळणे, शेवट होणे

अनल- अग्री, विस्तव, पावक, वन्ही, वैश्वानर

अभियान- मोहीम

आठवण- स्मृति, स्मरण

आनंद- संतोष, हर्ष, प्रमोद, तोष, मोद

आमूलाग्र- मुळ्यापासून शेंड्यापर्यंत

इंदू- चंद्र

अभिषेक- अभिषव, अभिशेष

कपाळ- ललाट, कपोल, निढळ, अलिक, भाल

आई- जननी, माय, माऊली, माता, मातोश्री, जन्मदात्री

इच्छा- आशा, मनीषा, अपेक्षा, वासना, आकांक्षा, आरजू

अभिनय- अंगविक्षेप, हावभाव

उतारू- प्रवासी, यात्रिक, यात्रेकरू

अही- सर्प,साप, भुजंग

किरण- कर, रश्मी, अंशु, मयुख

आकांक्षा- इच्छा

उदरनिर्वाह- चरितार्थ

अर्जुन- भारत, पार्थ, धनंजय, किरीट, फाल्गुन

कावळा- काक, वायस, एकाक्ष, काऊ

आमरण- मरेपर्यंत

उंट- उष्टर, उष्ट्र

आण- शपथ

उपनयन- मुंज

अमित- असंख्य

कृष्ण- कन्हैया, मुरलीधर, देवकीपुत्र, वासुदेव, कान्हा, मुरारी, विष्णूचा आठवा अवतार

आळशी- कामचुकार, ऐदी, मंद्र, सुस्त, कुच्चर, निरुद्योगी, उठवळ, उठाळ, उंडगळ, आळसट

ऊन- लोकर, ऊर्ण

अर्थ- भावार्थ, मतलब, उद्देश, हेतू, भाव, तात्पर्य, अभिप्राय

उत्कर्ष- वाढ, संपन्नता, भरभराट

अगत्याने- स्वागतशील दृष्टीने

ऐतोबा- काम न करणारा

आस्था- आदर, जिव्हाळा, आपुलकी, अगत्य

क्रीडा- खेळ, मौज, मनोरंजन, क्रीडन, विहार, विलास

अभ्यास- व्यासंग, सराव, परिपाठ

अंबर- आकाश, नभ, आभाळ, गगन, अवकाश, अंतरिक्ष, अंतराळ, तारांगण

किंकर- दास, सेवक, भृत्य, अनुचर

घर- भवन, सदन, गृह, निकेतन, आलय, निवास, धाम

खूण- चिन्ह, निशाणी, संकेत, चिन्ह

ताकत- शक्ति, बल

कोकीळ- कोयल, कोकिल, पिक, कोगुळ

तोंड- मुख, तुंड, आनन, वदन

खग- पक्षी, द्विज, विहंग, शकुंत

घास- ग्रास, कवळ

खल- नीच, दुष्ट, दुर्जन

तलवार- समशेर, खड्ग

काळोख- अंधार, तिमिर, तम

जमीन- भूमी, भुई, भू

खून- वध, हत्या

त्वेष- स्फुरण, आवेश

कृपण- कंजूष, हिमटा, कोमटा, चिक्कू, खंक

जरब- धाक, दबदबा, दरारा, वचक, दहशत

खच- ढीग, थर, गंज, रास

तारुण्य- जवानी, ज्वानी, यौवन

कुरूप- आकाररहित, बेढब, विद्रूप

देह- तन, शरीर, तनु, काया, वपू

गणपती- गणेश, गजानन, विघ्नहर्ता, गणराय, लंबोदर, चिंतामणी, एकदंत, वक्रतुंड, धरणीधर

जल- पाणी, जीवन, नीर, उदक, सलिल

खजिना- तिजोरी, भांडार, कोश, द्रव्यनिधी

दैत्य- दानव, राक्षस, असूर

कमळ- राजीव, पद्म, नलिनी, सरोज, पंकज, नीरज, अंबुज, अब्ज

चांदणे- चंद्रिका, ज्योत्सना, कौमुदी

गरज- आवश्यकता, निकड, जरूरी

देव- परमेश्वर, ईश्वर, अमर, सुर, ईश

काळजी- फिकीर, आस्था, चिंता, कळकळ

चवताळणे- चिडणे, रागावणे

कासव- कमठ, कूर्म, कच्छ, कच्छप

दूध- क्षीर, दुग्ध, पय

गरुड- खगेश्वर, खगेंद्र, वैनतेय, द्विजराज

चंद्र- सुधाकर, हिमांशु, सुधांशु, शशी, इंदू, सोम, निशानाथ, रजनीनाथ, विधू, शशांक

डौल- ऐट, दिमाख, रुबाब

दिवस- दिन, वासर, वार, अह

गर्दी- दाटी, खच, गर्दा

देऊळ- मंदिर, देवालय, राऊळ

ढग- मेघ, घन, आर्द्र, पयोधर, जलद, अभ्र, अब्द

धनुष्य- धनू, चाप, कमटा, कोदंड, कार्मुक

गौरव- अभिनंदन, सन्मान

जीवन- आयुष्य, पाणी, जल

गर्व- अहंकार

धन- द्रव्य, पैसा, संपदा, संपत्ती, दौलत

तलाव- तडाग, कासार, सरोवर, तटाक, सारस

झुंबड- गर्दी, दाटी, खच, गर्दा


झाड- वृक्ष, पादप, तरु, द्रुम, शाखी, अगम

पृथ्वी- धरती, धरणी, वसुंधरा, धरित्री, भू, भूमी, धरा, मही, क्षमा, रसा

धूर्त- लबाड, भांडखोर, चलाख, कावेबाज, अरकाट, लुच्चा, लफंगा

बाप- जनक, वडील, तात, जन्मदाता, पिता

ऋषि- मुनी, साधू

ब्राम्हण- विप्र, द्विज

डोळा- नयन, चक्षू, नेत्र, लोचन, अक्ष, आवाळू

प्रासाद- मंदिर, वाडा

निष्णात- तरबेज, प्रवीण

बळ- ताकद, शक्ती, जोर, सामर्थ्य

निर्वाळा- खात्रीपूर्वक

प्रघात- रिवाज, पद्धत, चाल, रीती

डोके- मस्तक, माथा, शिर, शीर्ष

बाण- सायक तीर, शर

नैपुण्य- कौशल्य

पक्षी- अंडज, पाखरू, खग, विहंग, विहग, द्विज

नमस्कार- नमन, वंदन, प्रणिपात, अभिवादन

बाग- उपवन, उद्यान, बगीचा

पुजा- आर्चा, सेवा, अर्चना

बिकट- अवघड, कठीण

नदी- सरिता, तरंगिणी, तटिनी

ब्रम्हदेव- प्रजापती, विधी, विरंची, कमलासन, ब्रम्हा, चतुरानन

नवरा- पती, वल्लभ, धव, भ्रतार, कांत, भर्ता

पाय- चरण, पद, पाद

प्रवीण- निपुण, कुशल, हुशार, पटू, तरबेज,निष्णात

पान- पर्ण, पत्र, पल्लव

नोकर- सेवक दास, चाकर, आर्यिक, उलिंग

पुढारी- नायक, नेता, अग्रणी, धुरीण

पाणी- जल, उदक, जीवन, सलिल, अंबू, पय, नीर तोय

बेडूक- मंडुक, दुर्दर

पत्नी- अर्धांगिनी, बायको, कांता, दारा, जाया, भार्या, कलत्र

पुरुष- नर, मर्द

पोरका- निराधार, आई-बाप नसलेला

भाऊ- बंधू, भ्राता, सहोदर

पर्वत- अचल, नग, गिरी, अद्री, शैल

पार्वती- भवानी, उमा, दुर्गा, कन्याकुमारी, काली, गौरी

प्रगल्भ- गंभीर, शहाणा, प्रौढ

भुंगा- मिलिंद, भ्रमर, अली, मधुप

पारिपत्य- पराभव, शिक्षा, दंड

भांडण- तंटा, झगडा, कलह

प्रेम- लोभ, अनुराग, प्रीती

भांडखोर- कळाम, कलभांड, कलागती, कलागत्या, कलाझंगडी, कालांट, कळींकटा

फूल- सुमन, पुष्प, कुसुम, सुम

वानर- माकड, मर्कट, कपी, शाखामृग

पोपट- रावा, राघू, शुक

वारा- पवन, अनिल, मारुत, समीर, वायू, वात, हवा

 

भरभराट- उत्कर्ष, चलती, समृद्धी

रयत- जनता, प्रजा

मित्र- स्नेही, सखा, सोबती, दोस्त, सवंगडी

लक्ष्मी- रमा, कमला, इंदिरा, वैष्णवी, श्री

विहार- भ्रमण, सहल, क्रीडा

शेष- वासुकी, अनंत

विष्णू- रमापती, रमेश, चक्रपाणी, अच्युत, केशव, नारायण, माधव, मधुसूदन, त्रिविक्रम, वासुदेव, पुरुषोत्तम, हृषीकेश, पितांबर, शेषशायी, गोविंद, श्रीपती, पद्मनाभ

शेतकरी- कृषक, कृषीवल

माणूस- मानव, मनुज, मनुष्य

सूर्य- प्रभाकर, दिवाकर, सहस्त्रकर, वासरमणी, मार्तंड, चंडांशू, आदित्य, भास्कर, रवी, मित्र, अर्क, भानू, दिनकर, दिनमणी, सविता

उथव- भरती

शत्रू- दुश्मन, वैरी, रिपु अरी

महा- महान, मोठा

सकल- सर्व, अखिल, सगळा, समस्त

मुलगी- नंदिनी, कन्या, तनुजा, सुता, दुहिता, आत्मजा, तनया

सोने- कांचन, हेम, हिरण्य, कनक सुवर्ण

मुलगा- तनुज, आत्मज, तनय, सुत, पुत्र, नंदन

संघर्ष- झगडा, टक्कर, भांडण, कलह

मासा- मत्स्य, मीन

स्त्री- नारी, अबला, महिला, वनिता, ललना

यज्ञ- होम, मख, याग

समुद्र- सिंधू, सागर, उद्धी, अंबुधी, पयोधि, जलधी, वारिराशी, रत्नाकर, अर्णव

वीज- बिजली, तडीत, चपळा, विद्युत

सनातनी- कर्मट, जुन्या रूढी व परंपरांना चिकटून राहणारे

युद्ध- संग्राम, लढाई, संगर, रण, समर

संहार- नाश, विनाश, सर्वनाश

रस्ता- मार्ग, वाट ,पथ

हत्ती- नाग, गज, सारंग, कुंजर

वेदना- कळ, दुःख, व्यथा, यातना, शूळ

सह्याद्री- सह्यगिरि, सह्याचल

राग- क्रोध, संताप, रोष, कोप, त्वेष

हात- बाहू, भुज, पाणि, कर, हस्त

वस्त्र- अंबर, वसन कपडा, पट

सिंह- पंचानन, वनराज, मृगराज, केसरी, मृगेंद्र

राजा- नरेंद्र, भूपती, नरेश, नृप, भूपाल

हरीण- सारंग, कुरंग, मृग

वल्लरी- वेल, लता, लतिका

सुंदर- मनोहर, अभिराम, सुरेख, रमणीय, रम्य

रात्र- यामिनी, निशा, रजनी

हृदय- अंतर, अंतःकरणहिरीत

शंकर- रुद्र, महेश, भालचंद्र, चंद्रशेखर, महादेव, सदाशिव, कैलासनाथ, महेश्वर, नीलकंठ, शिव, सांब, दिगंबर, त्रिनेत्र, त्र्यंबक, पार्वतीश

होडी- नौका, नाव, तर

रक्त- असुत, असूशोणित, रुधिर

सुरुवात- प्रारंभ, आरंभ, आदी

रागीट- कोपी, संतापी, कोपिष्ट

हुशार- चतुर, चलाख, तरबेज, कसबी, कलमतराश

 

पैसा- दाम

उत्कंठा- उत्सुकता

हिरमोड- विरस

प्रमेय- सिद्धान्त

आकाशवाणी- नभोवाणी

सारमाड- बाजरीची ताटे

अनुरक्ता- प्रेमात पडलेली

वैरण- ज्वारीची ताटे

कटी- कंबर

वृच्छिक- विंचू

पांथस्थ- वाटसरु

तमोगुणी- शीघ्रकोपी

खळ- दुर्जन

देखणे- सुंदर

तोळंबा- धष्टपुष्ट, लंबक, तुळई

आयव्यय- जमा-खर्च

मिठी- आवड

परिहार- निवारण

नवोढा- नववधू

उद्धृत करणे- स्पष्टीकरण देणे

व्युत्पत्ती- उगम

उन्मत- मस्तवाल

मक्षिका- माशी

तोरा- रुबाब

वर्म- रहस्य

कपिलाषष्ठीचा योग- दुर्मिळ योग

दंभ- ढोंग

राबता- वर्दळ

अपत्य- मूल

स्वीय- स्वतःचे काम

अनुचित- अयोग्य

विवंचना- काळजी

पक्षपात- असमृद्धी

ओशाळणे- लाजणे, शरमणे

अभिवृद्धी- उत्कर्ष

विहित- उचित

अभिजात- उच्च दर्जाचा

अनुराग- प्रेम

अवकाळी- अवेळी

अहर्निशी- रात्रंदिवस

निबर- बोथट झालेला, कोमलत्व संपलेला

जीव- आत्मा

विश्वासघात- फसवणूक

शिव- परमात्मा

वराह- डुक्कर

भ्रतार- नवरा

 

गडणी- मैत्रीण

मुखस्तंभ- गप्प राहणारा

कामिनी- स्त्री/नारी

भाकड- दूध न देणारे

ललाटी- कपाळी

चतुराई- हुशारी

फटकळ- स्पष्टवक्तेपणा

मुबलक- पुष्कळ

मिस्किल- खोडकर

शिणगार- साजशृंगार

मनमुराद- मनसोक्त

ओहोटी- मागे जाणे

कांती- सतेज त्वचा

भरती- पुढे जाणे

हमखास- खात्रीने

डकविणे- चिकटविणे

अम्लान- शुद्ध

पिकलं पान- वृद्धत्व


टिप्पण्या